Түркістандағы қоғамдық кеңестердің және кәсіподақ ұйымдары

Егеменді Қазақстан Республикасында кәсіподақтардың құқықтық жағдайы Конституциямен,Еңбек туралы заңдар кодексімен, халықтың жұмыспен қамтылуы туралы, халықтың зейнетақымен қамсыздандырылуы туралы заңдармен, басқа да заңдармен айқындалады. Кәсіподақтар өзінің қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңнамасы және халықаралық актілер мен келісімдерде бекітілген өзге де заң нормалары шеңберінде, өздері қабылдаған жарғыларға сәйкес, мемлекет органдар мен саяси, қоғамдық ұйымдардан тәуелсіз жағдайда жүзеге асырады. Олармен өзара қарым-қатынастарын әріптестік пен құрметтеушілік, сұхбаттастық пен ынтымақтастық негізінде құрады. Кәсіподақтардың құқықтарын шектейтін немесе олардың заңда көзделген құқықтарын жүзеге асыруына кедергі жасайтын қандай да болсын араласушылыққа тыйым салынады. Кәсіподақ өз мүшелерінің мемлекет және шаруашылық құрылымдармен, қоғамдық бірлестіктермен, кәсіпкерлермен қарым-қатынасындағы құқықтары мен мүдделерін білдіріп, қажет болған жағдайда бұларды қорғауға жәрдемдеседі. Ұжымдық шарттар мен тиісті деңгейдегі тарифтік келісімдер жасасады; олардың арасындағы жекелей және ұжымдық еңбек дауларын шешуге көмектеседі. Кәсіподақ пен жұмыс беруші арасындағы даулар бойынша түпкілікті шешімдерді сот шығарады. Қазақстанда, негізінен, федерацияға біріккен.
Түркістан қаласында қоғамдық кеңестер мен кәсіподақ ұйымдарының рөлі күннен күнге артып келеді. Бұл ұйымдар қоғамның әр түрлі әлеуметтік топтары мен жұмысшылардың құқықтарын қорғау, мүдделерін білдіру және мемлекеттік саясатқа ықпал ету мақсатында жұмыс істейді. Бұл мақалада Түркістандағы қоғамдық кеңестер мен кәсіподақ ұйымдарының қазіргі жағдайы, олардың қызметтері және болашақтағы мүмкіндіктері қарастырылады.
Қоғамдық кеңестердің рөлі мен қызметі. Қоғамдық кеңестер — бұл азаматтардың мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қызметіне қатысуын қамтамасыз ететін институттар. Олар қоғамдық пікірді жинақтау, сараптама жүргізу және ұсыныстар беру арқылы шешімдер қабылдауға ықпал етеді. Түркістан аймағында қоғамдық кеңестердің келесі қызметтері ерекше маңызды:
Қоғамдық бақылау: Мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыру және азаматтардың құқықтарын қорғау мақсатында қоғамдық кеңестер мемлекеттік органдардың жұмысын бақылайды.
Сараптамалық қызмет: Қоғамдық кеңестер әлеуметтік-экономикалық дамуға қатысты мәселелер бойынша сараптама жүргізіп, нақты ұсыныстар әзірлейді.
Ақпараттық қызмет: Азаматтарға өз құқықтары мен мүмкіндіктері туралы ақпарат беру, олардың құқықтық сауаттылығын арттыру бағытында жұмыс істейді.
Кәсіподақ ұйымдарының рөлі мен қызметі
Кәсіподақ ұйымдары — бұл жұмысшылардың мүдделерін қорғау, еңбек жағдайларын жақсарту және еңбек құқықтарын сақтау мақсатында құрылған ұйымдар. Түркістан аймағында кәсіподақ ұйымдарының негізгі қызметтері келесідей:
Еңбек құқықтарын қорғау: Кәсіподақтар жұмысшылардың құқықтарын қорғап, жұмыс берушілермен келіссөздер жүргізеді, еңбек шарттарының орындалуын бақылайды.
Әлеуметтік кепілдіктерді қамтамасыз ету: Жұмысшыларға әлеуметтік кепілдіктер мен жәрдемақыларды қамтамасыз ету бағытында жұмыс істейді.
Кәсіптік оқыту және қайта даярлау: Жұмысшылардың кәсіби деңгейін арттыру мақсатында оқу және қайта даярлау курстарын ұйымдастырады.
Қоғамдық кеңестер мен кәсіподақ ұйымдарының ынтымақтастығы
Қоғамдық кеңестер мен кәсіподақ ұйымдары өзара тығыз ынтымақтастық орнатып, бірлескен жобалар мен бағдарламаларды жүзеге асырады. Бұл ынтымақтастықтың негізгі бағыттары:
Әлеуметтік диалогты дамыту: Әлеуметтік серіктестер арасында тұрақты диалог орнатып, еңбек дауларының алдын алу және шешу мақсатында бірлескен жұмыстар жүргізеді.
Құқықтық қорғау: Азаматтардың және жұмысшылардың құқықтарын қорғау бағытында бірлескен құқықтық көмек көрсету бағдарламаларын жүзеге асырады.
Қоғамдық бақылау: Мемлекеттік органдардың және жұмыс берушілердің қызметіне қоғамдық бақылау орнатып, олардың қызметінің ашықтығын қамтамасыз етеді.
Болашақтағы мүмкіндіктер мен мәселелер
Түркістан аймағында қоғамдық кеңестер мен кәсіподақ ұйымдарының қызметін жақсарту үшін келесі мәселелерге назар аудару қажет:
Құқықтық база: Қоғамдық кеңестер мен кәсіподақ ұйымдарының қызметін реттейтін заңнаманы жетілдіру қажет.
Қаржылық қолдау: Бұл ұйымдардың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін мемлекеттік және жеке сектордан қаржылық қолдау қажет.
Қоғамдық белсенділікті арттыру: Азаматтардың қоғамдық кеңестер мен кәсіподақ ұйымдарының қызметіне қатысуын арттыру мақсатында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейту керек.
Түркістан қаласының құрамында бірнеше бастауыш кәсіподақ ұйымдары бар 13 жергілікті кәсіподақ ұйымдары бар. Олар тек қаражат жинаумен айналысады, сонымен қатар жоғары тұрған кәсіподақ ұйымдарының құрамына кірмейді және тиісінше әлеуметтік әріптестік туралы келісімдері жоқ екендігін атап өту қажет. Аталған кәсіподақ ұйымдары Түркістан облысы шегінде өз мүшелерінің мүддесін қорғай алмайды, сәйкесінше әлеуметтік әріптестермен бірлесіп жұмыс комиссиялары мен әлеуметтік жобаларға қатыспайды. Өкінішке қарай, сала қызметкерлерінің көпшілігі қай Салалық кәсіподақ ұйымының құрамында екені туралы хабарсыз немесе білім беру ұйымы әкімшілігі тарапынан қысым көреді. Адами әлеуетті дамыту басқармасы заңды күшіне енген Келісімді елемей, тіркеуден өтпеген, сондай-ақ заңды күші жоқ жарамсыз келісім аясында «Түркістан облысы білім және ғылым қызметкерлерінің жергілікті кәсіподағы» ҚБ-мен (бұдан әрі – жергілікті кәсіподақ) жұмыс жүргізген. Басқарма мен Жергілікті кәсіподақ ұйымы арасындағы келісім Кодекске қайшы келеді. Түркістан облысы Еңбек инспекциясы басқармасында (бұдан әрі – Инспекция) қате тіркелген. «Қазақстандық салалық білім және ғылым қызметкерлері кәсіподағының Түркістан облыстық ұйымы» ҚБ-ның тиісті арызы бойынша аталған заңсыз тіркеу жойылып, заңсыз тіркеуге жол берген Инспекцияның жауапты қызметкеріне тәртіптік шара қолданылды. Осылайша, Басқарма мен Жергілікті кәсіподақ арасындағы келісім мемлекеттік тіркеуден өтпегендіктен жарамсыз болып табылады.
Түркістан аймағындағы қоғамдық кеңестер мен кәсіподақ ұйымдары қоғамның маңызды институттары болып табылады. Олар азаматтардың құқықтарын қорғау, әлеуметтік мәселелерді шешу және мемлекеттік саясатты жақсарту бағытында үлкен жұмыс атқарады. Болашақта бұл ұйымдардың қызметін жетілдіру арқылы Түркістан аймағының әлеуметтік-экономикалық дамуына үлкен үлес қосуға болады.